Podstawowe elementy języka - podstawowe typy danych, kolekcje, instrukcje sterujące¶
Podstawowe typy danych¶
Typy informują interpreter o wewnętrznym sposobie reprezentacji danych oraz operacjach, które można na nich wykonywać. Spośród wszystkich dostępnych typów wbudowanych warto wyróżnić cztery podstawowe:
str,
bool,
int,
float.
Napisy (str - string) są szeroko wykorzystywane w programowaniu, większość skryptów wykorzystuje je do zapisu danych czy komunikacji z innymi systemami. Napisy typu str (string) tworzone są najczęściej poprzez ujęcie ciągu znaków w apostrof (') lub podwójny apostrof (").
napis = 'Ala ma kota'
napis2 = "Ala ma kota"
print(napis)
print(napis2)
Umieszczenie tekstu pomiędzy trzykrotnie powtórzonym znakiem apostrofu lub podwójnego apostrofu pozwala na_stworzenie napisu złożonego z wielu linii.
napis_wiloliniowy = '''Ala
ma
kota'''
napis_wiloliniowy2 = """Ala
ma
kota"""
print(napis_wiloliniowy)
print(napis_wiloliniowy2)
Typ logiczny (bool – boolean) określany jest przez wartości True oraz False, wykorzystuje się go do weryfikacji warunków i przeprowadzania operacji logicznych.
Poszczególne wyrażenia mogą być ze sobą łączone za pomocą alternatywy (or), koniunkcji (and) oraz negacji (not).
wynik = (1 + 1 == 2)
print(wynik)
wynik = (1 + 1 == 2 and not 0 > 1)
print(wynik)
Typ liczb całkowitych (int_–_integer) określa liczby o dowolnej wielkości. W wyniku przeprowadzanych operacji matematycznych możliwe jest otrzymanie liczby typu rzeczywistego (float).
a = 10
b = 2
# w wyniku mnożenia otrzymujemy liczbę typu int
print("a * b =", a * b)
# w wyniku dzielenia otrzymujemy liczbę typu float
print("a / b =", a / b)
Do konwersji danych danego typu na inny wykorzystywana jest nazwa typu docelowego taka jak str, bool, int, float.
# str(x) --> zamiana x na napis
napis = str(1) # napis = "1"
# int(x) --> zamiana x na liczbę
liczba = int("2") # liczba = 2
# float(x) --> zamiana x na liczbę typu float
rzeczywista = float("2.3") # rzeczywista = 2.3
# bool(x) --> zamiana x na wartość logiczną
logiczna = bool(0) # logiczna = False
logiczna = bool(1) # logiczna = True
logiczna = bool("") # logiczna = False
logiczna = bool("abc") # logiczna = True
Wbudowana funkcja type() może posłużyć jako narzędzie do określania typu podanego wyrażenia.
a = 20
b = 2.0
c = a * b
print("Typ a", type(a))
print("Typ b:", type(b))
print("Typ c:", type(c))
Wynik działania powyższego skryptu:
Typ a: <class 'int'>
Typ b: <class 'float'>
Typ c: <class 'float'>
Kolekcje¶
Lista (list)¶
Lista (list) służy do przechowywania zestawu danych. Kolejność elementów listy jest zależna od kolejności dodawania elementów.
Elementy przechowywane w liście nie muszą być tego samego typu (np. ta sama lista może przechowywać napisy jak i liczby).
# utworzenie pustej listy
moja_lista = []
moja_lista = list()
# utworzenie listy zawierającej 7 elementów
# element 0 1 2 3 4 5 6
# element -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1
moja_lista = [ 1, 2, 'a', 'b', 'c', 3, 4 ]
# wyświetlenie na ekranie drugiego elementu
print(moja_lista[1])
# wyświetlenie na ekranie przedostatniego elementu
print(moja_lista[5])
print(moja_lista[-2])
Częste operacje na listach:
sprawdzenie długości:
wolna funkcja len():
# utworzenie listy zawierającej 7 elementów
# element 0 1 2 3 4 5 6
moja_lista = [ 1, 2, 'a', 'b', 'c', 3, 4 ]
# otrzymanie liczby elementów listy
rozmiar_listy = len(moja_lista)
print("rozmiar_listy =", rozmiar_listy)
dodanie elementu:
funkcja append():
# utworzenie listy zawierającej 7 elementów
# element 0 1 2 3 4 5 6
moja_lista = [ 1, 2, 'a', 'b', 'c', 3, 4 ]
# dodanie elementu do listy
moja_lista.append(5)
print("moja_lista = ", moja_lista)
Wynik działania powyższego skryptu:
moja_lista = [1, 2, 'a', 'b', 'c', 3, 4, 5]
wstawienie elementu:
funkcja insert():
# utworzenie listy zawierającej 7 elementów
# element 0 1 2 3 4 5 6
moja_lista = [ 1, 2, 'a', 'b', 'c', 3, 4 ]
# wstawienie elementu w określone miejsce listy
moja_lista.insert(2, 'nowa')
print("moja_lista = ", moja_lista)
Wynik działania powyższego skryptu:
moja_lista = [1, 2, 'nowa', 'a', 'b', 'c', 3, 4]
usunięcie elementu:
funkcja remove():
# utworzenie listy zawierającej 7 elementów
# element 0 1 2 3 4 5 6
moja_lista = [ 1, 2, 'a', 'b', 'c', 3, 4 ]
# usunięcie pierwszego elementu listy,
# którego wartość jest równa wartości elementu
# przekazanego do funkcji remove
moja_lista.remove('b')
print("moja_lista = ", moja_lista)
Wynik działania powyższego skryptu:
moja_lista = [1, 2, 'a', 'c', 3, 4]
wolna funkcja del():
# utworzenie listy zawierającej 7 elementów
# element 0 1 2 3 4 5 6
moja_lista = [ 1, 2, 'a', 'b', 'c', 3, 4 ]
# usunięcie określonego elementu listy
del(moja_lista[2])
print("moja_lista = ", moja_lista)
Wynik działania powyższego skryptu:
moja_lista = [1, 2, 'b', 'c', 3, 4]
wydzielenie kolekcji (slicing):
# utworzenie listy zawierającej 7 elementów
# element 0 1 2 3 4 5 6
moja_lista = [ 1, 2, 'a', 'b', 'c', 3, 4 ]
# wydzielenie nowej listy na podstawie istniejącej
nowa_lista = moja_lista[1:5]
print("moja_lista = ", moja_lista)
print("nowa_lista = ", nowa_lista)
Wynik działania powyższego skryptu:
moja_lista = [1, 2, ‘a’, 'b', 'c', 3, 4]
nowa_lista = [2, 'a', 'b', 'c']
Krotka (tuple)¶
Krotka (tuple), podobnie jak lista, służy do przechowywania zestawu danych. Kolejność elementów jest zależna od kolejności zdefiniowanej w chwili utworzenia krotki.
Elementy przechowywane w_krotce nie muszą być tego samego typu (np. ta sama krotka może przechowywać napisy jak i liczby).
Raz utworzona krotka nie_może być później zmieniona.
# utworzenie pustej krotki
moja_krotka = ()
moja_krotka = tuple()
# utworzenie krotki zawierającej 7 elementów
# element 0 1 2 3 4 5 6
# element -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1
moja_krotka = ( 1, 2, 'a', 'b', 'c', 3, 4 )
# wyświetlenie na ekranie drugiego elementu
print(moja_krotka[1])
# wyświetlenie na ekranie przedostatniego elementu
print(moja_krotka[5])
print(moja_krotka[-2])
Napisy (str)¶
Napisy (str) zachowują się podobnie do krotek:
są niemodyfikowalne,
do poszczególnych liter można odwołać się za pomocą indeksu,
funkcja
len()zwraca liczbę liter,wspierają tworzenie napisów częściowych (slicing).
moj_napis = "Ala ma kota"
# wyświetlenie na ekranie trzeciego elementu
print(moj_napis[2])
# wyświetlenie na ekranie przedostatniego elementu
print(moj_napis[-2])
# utworzenie nowego elementu, slicing
kot = moj_napis[7:] # brak liczby po dwukropku!
print("kot =", kot)
Wspólne zachowanie¶
Informacja
Listy, krotki i napisy pozwalają na wykonanie operacji dających podobne rezultaty na każdym z tych typów. Do operacji tych możemy zaliczyć między innymi omówione wcześniej:
odwoływanie się do poszczególnych elementów za pomocą indeksów (operator indeksowania, []),
pobieranie liczby elementów przechowywanych w danym typie (funkcja len()),
wydzielenie nowej kolekcji na podstawie kolekcji istniejącej (slicing, [x:y]).
Ważny wniosek:
Listy, krotki i napisy posiadają pewien wspólny interfejs (zbiór pewnych funkcji), który pozwala tym typom zachowywać się w podobny sposób.
Zbiór (set)¶
Zbior (set) służy do_przechowywania unikalnego zestawu danych bez_zachowania kolejności elementów. W związku z_niezachowywaniem kolejności elementów w_zbiorze nie jest możliwe odwoływanie się_do_poszczególnych elementów za pomocą operatora indeksowania.
# utworzenie pustego zbioru
zbior_A = set()
# utworzenie zbioru z 4 elementami
zbior_B = { 1, 1, 99, 2, 3 }
print("zbior_B =", zbior_B)
print("zbior_B[1] = ", zbior_B[1]) # BŁĄD!
Najczęściej wykorzystywane funkcje do operacji na zbiorach:
dodanie nowego elementu - funkcja
add()
zbior_A = set()
zbior_B = { 1, 1, 99, 2, 3 }
# dodanie elementów
zbior_A.add(1)
zbior_A.add(1)
zbior_A.add(2)
print("zbior_A =", zbior_A)
print("zbior_B =", zbior_B)
usunięcie elementu - funkcja
remove()
zbior_A = set()
zbior_B = { 1, 1, 99, 2, 3 }
# usunięcie elementu
zbior_B.remove(99)
print("zbior_A =", zbior_A)
print("zbior_B =", zbior_B)
suma zbiorów - operator
|
zbior_A = { 99, 3, 5, 9 }
zbior_B = { 1, 1, 99, 2, 3 }
# suma zbiorów
zbior_C = zbior_A | zbior_B
print("zbior_A =", zbior_A)
print("zbior_B =", zbior_B)
print("zbior_C =", zbior_C)
część wspólna zbiorów: - operator
&
zbior_A = { 99, 3, 5, 9 }
zbior_B = { 1, 1, 99, 2, 3 }
# część wspólna
zbior_C = zbior_A & zbior_B
print("zbior_A =", zbior_A)
print("zbior_B =", zbior_B)
print("zbior_C =", zbior_C)
różnica zbiorów: - operator
-
zbior_A = { 99, 3, 5, 9 }
zbior_B = { 1, 1, 99, 2, 3 }
# różnica zbiorów - wszystkie elementy
# ze zbioru A bez elementów ze zbioru B
zbior_C = zbior_A - zbior_B
print("zbior_A =", zbior_A)
print("zbior_B =", zbior_B)
print("zbior_C =", zbior_C)
Słownik (dict)¶
Słownik (dict) służy do_przechowywania zestawów par klucz - wartość. Kluczem mogą być wartości, których_nie_można zmieniać (np. napisy, liczby, krotki).
Utworzenie nowego elementu oraz odwołanie się do istniejącego elementu słownika odbywa się za pomocą operatora indeksowania.
# utworzenie pustego słownika
kolory = {}
# utworzenie słownika z 3 elementami
kolory = {
"#000000" : "czarny",
"#FFFFFF" : "bialy",
"#808080" : "szary",
}
# dodanie elementu
kolory["#FF3333"] = "czerwony"
# odwołanie do elementu
nazwa_koloru = kolory["#FFFFFF"]
Podobnie jak było to w przypadku typów podstawowych, do konwersji danych jednego typu na inny wykorzystywana jest nazwa typu docelowego taka jak list, tuple, set.
# tuple(x) --> zamiana x na krotkę
krotka = tuple("aabbcc")
# list(x) --> zamiana x na listę
lista = list(krotka)
# set(x) --> zamiana x na zbiór
zbior = set(lista)
# zamiana kolekcji na napis następuje
# przy użyciu funkcji join()
unikalne = tuple(zbior)
napis = ''.join(unikalne) # kolejność liter dowolna
Operator in¶
Uniwersalny operator in pozwala sprawdzić czy dany element znajduje się w kolekcji.
krotka = (1, 2, 4, 5, 6)
czy_dwa = 2 in krotka
czy_trzy = 3 in krotka
print("czy_dwa =", czy_dwa)
print("czy_trzy =", czy_trzy)
Wynik działania powyższego skryptu:
czy_dwa = True
czy_trzy = False
Instrukcje sterujące¶
Programy nie zawsze wykonują te same czynności, czasami ich dalsze zachowanie jest uzależnione od pewnych warunków. Przykładowo, aplikacja kontrolująca działanie robota sprzątającego musi zmienić kierunek ruchu odkurzacza, gdy wykryje, że urządzenie uderzyło w przeszkodę. Do sterowania przebiegiem wykonania programu wykorzystywana jest instrukcja warunkowa (if), pętla for oraz while.
Instrukcja warunkowa (if)¶
Instrukcja warunkowa pozwala wykonać fragment kodu, gdy zostanie spełniony określony warunek.
Istotne elementy:
słowo kluczowe if,
dwukropek na końcu linii,
widoczne wcięcie (4 spacje) oznaczające blok kodu do wykonania.
imie = input("Podaj swoje imie: ")
if imie == "Jan":
print("Twoje imie to Jan")
elif imie == "Mateusz":
print("O Mateusz!")
else:
print("Nie znamy sie jeszcze")
print("Dzien dobry!")
Wartość None¶
W języku Python dostępna jest specjalna wartość None, gdy zmienna przyjmuje taką wartość oznacza to, że nie przechowuje ona żadnych danych.
Sprawdzenia tej wartości dokonujemy za pomocą operatora is.
a = None
if a is None:
print("Zmienna a nie ma ustawionej wartosci")
else:
print("a:", a)
Pętla while¶
Konstrukcja while pozwala na ponowne wykonywanie danego fragmentu kodu, dopóki podany warunek jest spełniony. Wykonywanie pętli zostanie zatrzymane, gdy warunek przestanie być prawdziwy.
Istotne elementy:
słowo kluczowe while,
dwukropek na końcu linii,
widoczne wcięcie (4 spacje) oznaczające blok kodu do wykonania.
print("Zaczynam liczyc")
i = 1
while i < 6:
print("Liczba:", i)
i = i + 1
print("Koncze liczyc")
Pętla for¶
Powtarzanie tych samych fragmentów kodu możliwe jest także za pomocą pętli for. Pętla ta pozwala na wybranie kolejnych elementów z podanej kolekcji.
Istotne elementy:
słowo kluczowe if oraz in,
dwukropek na końcu linii,
widoczne wcięcie (4 spacje) oznaczające blok kodu do wykonania.
print("Zaczynam")
for nazwa in ["Ala", "ma", 2, "koty"]:
print("Element:", nazwa)
print("Koncze")
Wynik działania powyższego skryptu:
Zaczynam
Element: Ala
Element: ma
Element: 2
Element: koty
Koncze
Pętla for służy do iterowania (przechodzenia) po kolejnych elementach pewnego zestawu danych. W skład tego zestawu (np. listy lub krotki) mogą wchodzić kolejne liczby naturalne.
print("Zaczynam")
for nazwa in (1, 2, 3, 4):
print("Element:", nazwa)
print("Koncze")
Wynik działania powyższego skryptu:
Zaczynam
Element: 1
Element: 2
Element: 3
Element: 4
Koncze
Korzystanie z kolejnych liczb w pętli for jest dość częste. W przypadku próby iteracji po liczbach od 0 do 100 wykorzystanie listy byłoby uciążliwe, z tego powodu powstała funkcja range, która tworzy obiekt zwracający kolejne liczby całkowite.
print("Zaczynam")
for nazwa in range(1, 5): # przedział <1, 5)
print("Element:", nazwa)
print("Koncze")
Wynik działania powyższego skryptu:
Zaczynam
Element: 1
Element: 2
Element: 3
Element: 4
Koncze